25 Eylül 2025’de PostgreSQL’in 18. sürümü dağıtıma çıktı. Bu sürümün, Asenkron I/O gibi teknolojik gelişmelere ek olarak ana sürüm yükseltme işlemleriyle alakalı yenilikleri de ilgi çekiyor. PostgreSQL, açık kaynak kodlu ve ücretsiz ilişkisel bir veritabanı olsa da sürüm yükseltme işlemlerinin bir maliyeti olabilmektedir. Yani “maliyeti” yalnızca “lisans” veya “abonelik” bedeli diye düşünmek yanıltıcı olabilir. Bu tip işlemlerdeki gerçek maliyet, zaman, ekip (işgücü), risk, kesinti süresi ve donanım kalemleri üzerinden değerlendirilmelidir.
1. Zaman ve İşgücü Maliyeti
PostgreSQL veritabanındaki sürüm yükseltme işlemi bir proje olarak değerlendirilirse bu projenin en temel maliyeti, veritabanı yöneticileri veya deneyimli teknik personelin harcadığı emek ve zaman olacaktır. Sürüm yükseltme işleminin yalnızca komut çalıştırmakla sınırlı olmadığı unutulmamalıdır. Planlama ve hazırlık, test ve doğrulama ile son adım olarak canlı ortama geçişi sağlayacak olan yükseltme işlemi projenin temel adımlarını oluşturacaktır. Bu adımları kısaca incelersek:
- Planlama ve Hazırlık: Yeni sürümün dokümantasyonunu ve yama notlarını okumak, değişen varsayılan değerler, kaldırılan fonksiyonları belirlemek, yazılım ekibi ile birlikte uyumsuzlukları tespit etmek, yedekleme ve geri alma (rollback) planı oluşturmak gibi süreçleri içerir. Bu aşama, projenin başarısı için hayati öneme sahiptir.
- Test ve Doğrulama: Canlı sistemin birebir kopyası üzerinde yükseltme işleminin denenmesi ve uygulamanın yeni sürümde sorunsuz ve tüm işlevleriyle birlikte çalıştığının, beklenen performansın karşılandığının doğrulanması bu adımda gerçekleşir. Bu aşama, beklenmedik sorunların ortaya çıktığı ve aslında teknik ekibin birlikte en fazla zaman harcadığı bölümdür.
- Yükseltme İşlemi: Canlı sistemde yapılacak çalışmalar planlanan yükseltme işleminin kendisidir. Her ne kadar planlama ve hazırlık aşamalarında bu süre için öngörüler yapılsa bile veritabanının boyutuna ve seçilen yükseltme yöntemine göre yükseltme işlemi birkaç dakikadan saatlere kadar değişebilir. Neyse ki pg_upgrade fonksiyonuna PostgreSQL 18 ile birlikte eklenen –swap özelliği işleri hızlandıracak gibi görünüyor.
2. Planlı Kesinti Süresi (Downtime) Maliyeti
Yükseltme işlemi sırasında veritabanı bir süre erişilemez olabilir. Bu sürenin uzunluğu test aşamasında öngörülür. Planlı kesinti, en somut ve finansal maliyeti en yüksek olan konulardan biridir.
- Finansal Kayıp: E-ticaret siteleri, bankacılık ve finans uygulamaları veya 7×24 hizmet veren benzeri sistemler için her dakika her saniye doğrudan maddi kayıp anlamına gelecektir. Bu nedenle canlı sistemler üzerinde yapılacak veri tabanı güncelleme işleminin kontrollü ama hızlı olması beklenir.
- İtibar Kaybı: Planlı bile olsa hizmet kesintisi yaşayan müşterilerin memnuniyetsizliğinin, marka değerini de olumsuz etkileyeceği unutulmamalıdır. İtibar kaybının maliyeti ise bazı durumlarda marka oluşturmak için yapılan maliyetlerin bile üzerine çıkabilir. Memnuniyetsizliğe karşı temel önlem ise doğru ve zamanında yapılacak olan bilgilendirmelerdir.
3. Risk Maliyeti
Sürüm yükseltmenin hangi nedenle olursa olsun başarısız olması durumunda ortaya çıkabilecek olan maliyet ise risk maliyetidir.
- Veri Kaybı veya Bütünlüğün Bozulması: Yaşanabilecek en kötü senaryodur. Yanlış bir adım veya beklenmedik bir hata, veri bütünlüğünün bozulmasına neden olabilir. Bu riski ortadan kaldırmak için doğru hazırlık yapılması gerekmekle birlikte tam bir yedekleme ve geri alma planı da zorunludur. Yedekten geri dönüş senaryolarının da güncelleme öncesinde tatbikatının yapılması son dakika sürprizlerinin oluşmasını önleyecektir.
- Uygulama Uyumsuzlukları: Yeni sürümde değişen fonksiyon ya da parametreler, uygulamaların çalışmasını olumsuz etkileyebilir. Bu durum da yeniden geliştirme ve test çalışmaları nedeniyle ek maliyet yarabilir. Üstelik bu maliyete kod geliştirmesi yapanların da katlanması gerekecektir. PostgreSQL 17 ile 18 arasında yaygın kullanılan fonksiyonlarda değişiklik olmadığını ancak yeni eklenen io_method/io_workers parametreleri ile sıralı okumada (seq_scan) kullanıcıları mutlu edebileceğini belirtmekte yarar var
4. Donanım Maliyeti
Başarılı bir sürüm yükseltme ve riskin azaltılması için gerekli donanımlar sağlanmalıdır.
- Ek Donanım: Seçilen yükseltme metoduna bağlı olarak sunucularda ek disk alanı veya kaynak gerekebilir.
- Test Ortamı Donanımı: Canlı sisteme zarar vermemek için oluşturulan test ortamı, mevcut sistemle birebir uyumlu donanım ve kaynak gerektirir. Hala test ortamı bulunmayan yerler varsa bu durum da ek maliyet oluşturur. Test ortamınız veya olanağınız yoksa, sürecin güvenli ilerlemesi için profesyonel destek almanızı öneririz. Bu işlemi uzmanlık desteği almadan pg_upgrade komutunu canlı ortamda çalıştırmaktan kaçınmanızı öneririz.
- Yedekleme Donanımı: Veri kaybı riskini en aza indirmek için ayrılan depolama alanı yeterli kapasitede olmalıdır -ki bu da donanım maliyetini doğrudan etkiler.
5. Uzun Vade Maliyet Avantajları
PostgreSQL ana sürüm yükseltme işlemi sadece bir maliyet kalemi olarak görülmemelidir.
Doğru planlanmış bir yükseltme projesi tamamlandığında:
- Güvenlik açıkları ve uyumsuzluk gibi olası riskleri azaltır,
- Yeni sürümle gelen geliştirmeler sayesinde performans artışı sağlar,
- Daha verimli kaynak kullanımı ve bakım kolaylığı ile uzun vadeli maliyetleri düşürür.
Bu nedenle yükseltme, kısa vadeli maliyet unsurlarının ötesinde, kurumsal güvenlik ve sürdürülebilirlik açısından mutlaka stratejik bir yatırım olarak değerlendirilmelidir.
Sonuç olarak, PostgreSQL’in ücretsiz olması, ana sürüm yükseltme işlemlerinin maliyetinin sıfır olduğu anlamına gelmez. Gerçek maliyetleriniz; zaman, işgücü, kesinti süresi, risk ve donanım gibi çeşitli kalemlerin birleşiminden oluşur.
Başarılı yükseltme projeleri için bu maliyetlerin her birinin dikkatle planlanması, test edilmesi ve yönetilmesi kritik öneme sahiptir.
Projenin başlangıcında yapılacak kapsamlı bir maliyet analizi ve risk değerlendirmesi, beklenmedik harcamaları ve olası kayıpları en aza indirerek projenin başarısını güvence altına alacaktır.
Geçiş Sürecinde Uzman Destek
PostgreSQL ana sürüm yükseltmeleri, teknik bilgi kadar stratejik planlama ve deneyim de gerektiren kapsamlı süreçlerdir. Her adımında dikkat, doğrulama ve sistematik ilerleme isteyen bu geçişler, doğru yönetildiğinde kurumun veri altyapısını geleceğe taşır. Profelis PostgreSQL Operasyon Merkezi, bu süreci kurumlar için kolaylaştıran, kesintisiz geçişi sağlayan ve olası riskleri en aza indiren uzman kadrosuyla hizmet verir. PostgreSQL 18’e geçişinizi, doğru planlama ve profesyonel destekle güvenli biçimde gerçekleştirerek, sistemlerinizin sürdürülebilirliğini ve performansını birlikte güçlendirebiliriz.
